Neden Yalan Söylüyor? Niçin Çalıyor?

YALAN SÖYLEME

Unsincere child with long nose

İnsanların üç farklı dünyası vardır: Uyku ve rüya dünyası, hayal dünyası, gerçek dünya. Sağlıklı bir yetişkinde bu üç dünya birbirinden net çizgilerle ayrılmıştır yani hiçbir sağlıklı yetişkin hayal kurduğu şeyi gerçekmiş gibi anlatmaz. Oysa ilk 7 yaş döneminde çocuklar bu üç dünyayı birbirinden ayırt edemez. Onlar için hayal dünyası tıpkı gerçek dünya gibidir. Yalan söylemek insanların korkularının ve kaygılarının ürünüdür, bir hatayı gizlemek amacıyla gerçeğe uygun olmayan girişimde bulunmaktır. Çocukların yalanları yetişkinlerin yalanlarının yanında masum kalır; çünkü onların yalanları aldatma amacı gütmez. 7 yaş öncesinde söylediği gerçekdışı sözler ve olaylara yalan damgası vurmak doğru değildir. 3-4 yaş çocuğunun inanılmayacak öyküler uydurması ve hayali arkadaşlarının olması doğaldır ve gelişim özelliklerinin yolunda gittiğini gösterir. Çocuk hayal gücü geniş olduğu sürece başarılıdır. Çocuk bir takım psikolojik gereksinimleri nedeniyle gerçek dışı söz ya da hayallere sığınabilir ve bunları gerçekmiş gibi kabul edebilir. Bu tür sözde yalanlar gerçek yalandan farklıdır. Sözde yalanların yanlış değerlendirilmesi ve cezalandırılması gerçek yalanların doğmasına yol açabilir. Yani çocuklar anne babalarına yalan söylediğinde ve yakalandığında ebeveyni tarafından cezalandırıldığında, bir dahaki sefere yakalanmamak için ‘daha akıllıca yalan söylemek’ zorunda hisseder kendisini ve planlama yapar.

Peki, Çocuk Yalan Söylemeyi Neden Yapar, Nasıl Öğrenir?
cocuk_yalan1Çocuk yalan söylemeyi;
• Diğer çocukları taklit ederek,
• Yetişkini taklit ederek öğrenir.
Benliği üzerindeki baskıdan ötürü, hesap verilmesi gereken bir şey olduğunu düşünerek kaygılandığından, sevgiyi kaybetme endişesinden veya sevgi ve ilgi kazanma çabasından ötürü yalan söyler.

Yalanı Engellemek için Neler Yapabiliriz?
1. Çocuk kesinlikle cezalandırılmamalı, yalana sebep olan kaygının ya da baskının ne olduğu bulunmaya çalışılmalı.
2. Yetişkinler davranışlarıyla örnek olmalı.
3. Aşırı tepki göstermemeli.
4. Çocuğu sorgulamamalı.
5. Diğer çocuklarla kıyaslamamalı.
6. Yalan söylediği için suçlamamalı.
7. Çocukla güvenli bağlanma kurulmuşsa, çocuk her ne olursa olsun ebeveyni tarafından zarara uğramayacağını biliyorsa, koşulsuz sevildiğini biliyorsa çocuğun yalan söylemeye ihtiyaç duyması mümkün değildir.

Mother having discussion with son

ÇALMA DAVRANIŞI
Çalma davranışı gelişim süreçleri göz önüne alındığında ergenlik döneminde bir suç örneğidir; ancak bu davranış çoğu kez, o zamanda dahi yanlış yola itilme sonucu ya da macera olarak ortaya çıkar. Çocuklarda doğuştan mülkiyet kavramı yoktur ve 7-8 yaş dolaylarında gelişir. 7 yaşından küçük çocuklar benmerkezci dönemde olmalarının da etkileriyle başkalarının eşyalarını alıp getirmeye de oldukça meyillidir. Çevresinde calma-davranisi-cocukgördüğü, hoşuna giden eşyaları kendine mal ederek kullanmaya başlar. Çalma davranışı 5-6 yaşına kadar büyük sorunlar teşkil etmez. Yine de bu duruma anne-baba ilgisiz kalmamalı, böyle alınmış şeyleri bir yanlışlık olduğunu, elindeki eşyanın sahibinin eşyasını arıyor ve bulamazsa üzgün olabileceği söylenerek sahibine iade edilmelidir. Çocuk başkalarına ait eşyaları almanın hatalı bir davranış olduğunu anlamalıdır.

Nedenleri:
• Yapılan araştırmalar çocukları çalma davranışına iten en önemli sebebin sevgi yoksunluğu olduğunu göstermektedir. Sevilmediğini ya da anne-babasının sevgisini yitirdiğini sanan bir çocuk onların ilgisini çekmek amacıyla (bu amaç bilinçli veya bilinçsiz olabilir) bu davranışa yönelir.
• Anne-baba yoksunluğu çeken çocuklarda görülebilir. Sevgi açlığında güvensizlik oluşur ve çocuk bu duyguyu ancak kendisine ait bir takım eşyalar elde ettiğinde giderebileceğine inanır.
• Aşırı baskı altındaki ve otoriter ailelerin çocuklarında da görülür.
• Çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmaması durumunda görülür.
• Kızgınlık, düşmanlık, kırgınlık, yoksunluk, kıskançlık gibi duygularının dışa vurumu olabilir.
• Başarılı bir çocukla kıyaslanan bir çocuk ondan intikam almak için eşyalarını çalabilir.
• Çocuk bir grubun onayını almak için yapar. Amaç çalmak değil başkalarına yaranmaktır.

Çalma Davranışı Karşısında Neler Yapabiliriz?
1. Çocuğun kendisine ait eşyalarının olmasını sağlamalı ve başkalarına ait eşyaların izinsiz alınamayacağını öğretmeliyiz.
2. Çocuğun ayrı odası ve çekmecelerinin olmasını tercih etmeliyiz.
3. İyi bir örnek olmak için başkalarına ait eşyaları izinsiz almamalıyız.
4. Çalma davranışı karşısında soğukkanlı olmalıyız.
5. Cezalandırmadan kaçınılmalıyız.
6. Çocuğumuzun cüzdanımızdan para çaldığına eminsek bunu ona sormak yerine doğrudan söylemeliyiz, “Cebimden para almışsın, geri verir misin?’’ şeklinde. Böylelikle yalan söylemesini de engellemiş oluruz.
7. Çocuğumuzu hırsızlıkla ya da yalancılıkla suçlamamalı “Bunu niye yaptın?” gibi sorular sormaktan kaçınmalıyız; çünkü belki kendisi de niye yaptığını bilmiyordur ve bir cevap vermek zorunda olması onu yalan söylemeye yönlendirebilir.
8. Tabii ki de en önemlisi başkalarının eşyalarıyla doldurmaya çabaladığı ruhsal boşluğunu sevgiyle doldurmaya çalışmalıyız.

Psk. Duygu KURULAY
Psikolojik Danışman

KALEV İlkokulu

KAYNAKÇA: 1.Yavuzer, H. (1996) Çocuk Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi. 2. Saygılı, S. (2005). Çocuklarda Davranış Bozuklukları. İstanbul Elit Yayınları.

Share