Tiyatro kelimesi Yunanca “Theatron” yani seyirlik alan kelimesinden gelmektedir. Dilimize ise İtalyanca “Teatro” kelimesinden geçmiştir. Tiyatro; bir sahnede bir olayın oyuncuların jest ve mimikleriyle sergilenmesidir ve bir sahne sanatıdır. Hümanist bakış açısına göre tiyatro insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatıdır.
Tiyatronun tarihi M.Ö. 10000’lere dayanmaktadır. O dönem insanlarının mağara duvarlarına yapmış oldukları resimlersen bunu anlamaktayız. O dönemde insanlar mağaralarda komün hayat yaşamaktadırlar. Erkekler avlanmak için dışarı çıkıp avlandıktan sonra mağarada avlanma olayının nasıl gerçekleştiğini göstermek amacıyla bu olayı sergilerler. İlk kostümler ise bu avlanma olayındaki avlanan hayvanın postları olmuştur.
Daha sonralarda annelerin çocuklarını eğlendirmek için çeşitli oyunlar oynamasıyla devam eder. Bu oyunlarda kadınların yüzlerini örtmek için kullandıkları tabak vb. materyallerse ilk maskeleri oluşturur. Ve bu olay tiyatronun simgesi olan gülen ve ağlayan maske simgesini oluşturur.
Ama tiyatronun sanat olarak kabul edilmesi ise M.Ö. 534 yılına denk gelir. O dönemde antik Roma’da çok tanrılı din vardı ve her şeyin olduğu gibi eğlencenin de tanrısı vardı. Her yıl şarap ve eğlence tanrısı olan Dionysos’a bağ bozumu döneminde eğlenceler düzenlenirdi. Bu eğlencelerde insanlar koro halinde şarkılar söyler ve danslar ederlerdi. Bu korolar 50 kişiden oluşurdu. Koronun önüne çıkarak ilk kez tek başına konuşan kişi Thespis’tir ve ilk oyuncu olarak kabul edilir. Daha sonra Aiskhylos koroyu 50 kişiden 12 kişiye indirmiş ikinci oyuncuyu ekleyerek ilk tiyatro oyunlarını oluşturmuştur. Ve Sophokles ve Euripides ile birlikte tiyatro daha da gelişmiştir. Ve şarap ve eğlence tanrısı olan Dionysos artık tiyatro tanrısı olarakta kabul edilmeye başlamıştır.
Tiyatronun Çocuk Üstündeki Etkileri
Ülkemizde çocuklar için tiyatro yapma fikri ve çocukların tiyatro yoluyla eğitilmeleri ilk kez Meşrutiyet döneminde ortaya çıkmıştır. Daha sonraları Maarif-i Umumiye Nezareti (Milli Eğitim Bakanlığı) tiyatroyu ilkokullarda ders olarak koymuştur. Tiyatro, öğretici ve eğitici nitelikleri nedeniyle, “Temsil tarihi” adıyla “Tedrisat-ı İptidadiye”ye ders olarak kabul edilmiştir. “Mektep Temsillerinin Usul-i Tedrisi” başlıklı talimatname 1915 yılında yürürlüğe girmiştir. [1]
İlk kez 1935 yılında İstanbul Şehir Tiyatrosu kapsamında başlatılan Çocuk Tiyatrosu çalışmaları, günümüze kadar aralıksız devam etmiştir. İzmir Şehir Tiyatrosu da bu girişimlere katılmış, 1945-1946 yılından 1948-1949’a kadar çalışmalarını sürdürmüştür. Devlet Konservatuarı Tatbikat Sahnesi’nde 1947-1948 döneminde başlatılan çocuk temsilleri, 1949 yılında Devlet Tiyatrosu’nun kurulmasından sonra, bu kuruluşun kapsamı içinde de devam etmiştir. [1]
Çocuk tiyatrosunu tam anlamıyla anlamak için şu özelliklere dikkat etmemiz gerekir;
1- Oyuncular
2- Profesyonel oluş
3- Çocuk tiyatrosuna özgü nitelikler. [1]
Çocuk tiyatrosunun işlevlerine bakacak olursak;
1- Eğlendirme
2- Eğitsellik ve kişilik oluşturma
3- Öğretici olması
4- Eleştirel olmasıdır. [1]
Yani çocuk tiyatrosu tüm dünyada çok önemli bir yer almaktadır. Bunu yukarıda sıraladığım işlevleri göz önünde tutarak ele aldığımızda görmekteyiz. Tüm dünyada çocuk tiyatrosuna çok önemli yatırımlar yapılmakta ve uluslararası düzeyde konferanslar düzenlenmektedir. Çocuklar için bu kadar önemli olan bu öğretici ve eğlendirici aktivitenin ülkemizde yeteri kadar değer görmediğini ve göz ardı edildiğini görmekteyiz. Tüm dünyada çocuk tiyatrosunu ilk başlatan ve hatta okul müfredatına alacak kadar ilerici bir ülkenin şu anda bulunduğu ortamı çocuklar için kaygı vericidir. Öğrenmenin bu kadar eğlenceli ve kişisel gelişime bu kadar katkısı olan çocuk tiyatrosuna ve genel anlamda tiyatroya daha çok yatırım yapmamız gerekmektedir. Bu da öncelikle biz eğitmenlerin bilinçlenmesi ve bilinçli ebeveynlerin oluşmasıyla olabilir.
Sonuç olarak tiyatro değerlidir ve sanat her zaman toplumu karanlıktan kurtaracak en önemli ve en insani aktivitedir.
Engin ŞAHİN
Eğitim Bilim Uzmanı (MSc), Drama Lideri, Tiyatro Eğitmeni, Oyuncu, Yönetmen
KAYNAKLAR
1- http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/1160/13660.pdf
2- https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Tiyatro
3- www.tiyatro.org
4- ŞENER, Sevda Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi
5- NUTKU, Özdemir Dünya Tiyatrosu Tarihi
6-http://tiyatro.balikesir.edu.tr/tiyatro_tarih.htm
